(Жақсы) жер кімнің меншігінде? Орталық Азияның оңтүстігіндегі мақта шаруашылығы, жер иелігі және сортаңданған топырақтар

Томмасо Тревизани

Авторлар

Томмасо Тревизани

Тірек сөздер:

топырақтың тұздануы, жекешелендіру, ұжымдастыру

Аңдатпа

Жердің тозуы бүкіл Орталық Азияның кең ауқымында ауылдық жерлерде ауылшаруашылық жүйелері мен күнкөріс көздеріне қауіп төндіруде, мұнда мақта өсірушілер ирригациялық ауыл шаруашылығының негізін құрайды және қауіптің негізгі ауыртпалығына тап болады. Ауылшаруашылық өндірісі мен жер құнарлығын сақтау мәселелері өзгеріп отыратын саясат пен жерге иелік ету заңдылықтарымен күрделене түседі. Фермерлер өздерінің қысқа мерзімді пайдасы мен ұзақ мерзімді мүддесі — жердің сақталуы қамының арасында қарама-қайшылық пайда болады. Бұл тарауда бұл мәселелер Қазақстанның ең оңтүстігінде орналасқан және мақта өндіретін маңызды өңірі — Мақтаарал ауданы тұрғысынан қарастырылады. Мақтаарал кейсі жерге меншік құқығының заңнамалық негізін өзгерту және Орталық Азияда ұсақ фермерлердің ауыл шаруашылығымен күн көру мүмкіндігін кеміту туралы ағымдағы пікірталастарға өз үлесін қосады, бұл жердің тозуы мен сақталуының әлеуметтік жіктелуіндегі өсіп келе жатқан рөлін көрсетеді. Онда ауыл шаруашылығының тұрақтылығы саласындағы төтенше жағдайларды шешуге бағытталған ізгі ниетті саясат «шағын» өндірушілер мен ірі фермерлік қожалықтар арасындағы әлеуметтік-экономикалық және экологиялық теңсіздікті күшейтіп, экологиялық тұрақтылық пен әділеттілік жөніндегі қорқынышты нәтижелі жойғанын көрсетті (Agyeman et al. 2003). Орталық Азиядағы экологиялық әділеттілік туралы соңғы пікірталастар бұл «экоұлтшылдық» (Dubuisson 2020) тұжырымдамасын сөз етіп, сыртқы факторларға (яғни, мемлекеттік немесе шетелдік) жергілікті қарсылық формаларын жарықтандырды (Weinthal and Watters 2010; Wooden, 2018). Осы мысалдардан қарағанда, постсоциалистік мақта шаруашылығында жерді сақтау туралы жергілікті дискурста «жауызды» көрсету оңай емес. Ауылшаруашылық субъектілерінің экологиялық жауапкершілік пен әділ тұрақтылық туралы түсініктері (Mohai et al., 2009) күнкөріс көздерінің және жерге меншіктің өзгеріп отыратын модельдерімен бірге өзгеруіне қарай, ұжымнан кейінгі Мақтаарал экологиялық болашақ туралы жергілікті пайымдауларды қарастыру пайдасына қызықты дәлелдер келтіреді.

Автор туралы мәліметтер

Томмасо Тревизани

Неаполь «L'Orientale» университетінің доценті қауымдастырылған профессоры

Библиографиялық сілтемелер

Andrianov, Boris. (2016). In S. Mantellini (Ed.), Ancient irrigation system of

the Aral Sea area: The history, origin and development of irrigated agriculture. Oxford: Oxbow.

Agyeman, Julian, Robert Bullard, & Bob Evans. (2003). Introduction: Joinedup thinking: Bringing together sustainability, environmental justice, and

equity. In J. Agyeman, R. D. Bullard, & B. Evans (Eds.), Just sustainabilities:

Development in an unequal world (pp. 1-18). London: Earthscan/MIT Press.

Babaev, Agajan. (1999). Desert problems and desertification in Central Asia.

Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag.

Bichsel, Christine. (2012). “The drought does not cause fear”: Irrigation history in Central Asia. Revue d‘Etudes Comparatives Est-Ouest, 43(1-2), 73-108.

Djanibekov, Utkur, Grace Villamor, Klara Dzhakypbekova, James Chamberlain, & Xu Jianchu. (2016). Adoption of sustainable land uses in post-Soviet

Central Asia: The case for agroforestry. Sustainability, 8(1030). https://doi.

org/10.3390/su8101030

Dosbiev, D. (2007). The dark side of white gold in South Kazakhstan. In D.

Kandiyoti (Ed.), The cotton sector in Central Asia: Economic policy and development challenges (pp. 133-137). London: University of London, SOAS.

Dosbieva, O. (2007). Kazakhstan’s cotton market. In D. Kandiyoti (Ed.), The

cotton sector in Central Asia: Economic policy and development challenges

(pp. 129-132). London: University of London, SOAS.

Dubuisson, Eva-Marie. (2020). Whose world? Discourses of protection

for land, environment, and natural resources in Kazakhstan. Problems of

Post-Communism, 69(4-5). https://doi.org/10.1080/10758216.2020.1788398

Dudwick, Nora, Karin Fock, & David Sedik. (Eds.). (2007). Land reform and

farm restructuring in transition countries: The experience of Bulgaria, Moldova, Azerbaijan and Kazakhstan. Washington, DC: World Bank. (World Bank

Working Paper No. 104).

Dzhumashev, Askar, Olaf Guenther, & Thomas Loy. (Eds.). (2013). Aral histories: Geschichte und Erinnerung im Delta des Amudarya. Reichert: Wiesbaden.

Elie, Marc. (2015). Formulating the global environment: Soviet soil scientists

and the international desertification discussion, 1968-91. The Slavonic and

East European Review, 93(1), 181-204.

Fusco, Idamaria, & Desiree Quagliarotti. (2016). A transdisciplinary history

of the disappearance of the Aral Sea. Global Environment, 9(2), 296-341.

Giordano, Christian, & Dobrinka Kostova. (2002). The social production of

mistrust. In C. Hann (Ed.), Postsocialism: Ideals, ideologies and practices in

Eurasia (pp. 74-92). London: Routledge.

Gleason, Gregory. (1983). The Pakhta Programme: The politics of sowing cotton in Uzbekistan. Central Asian Survey, 2(2), 109-120.

Hann, Chris, & the Property Relations Group. (2003). The postsocialist agrarian question: Property relations and the rural condition. Münster: LIT Verlag.

Hofman, Irna. (2019). Cotton, control, and continuity in disguise: The political economy of agrarian transformation in lowland Tajikistan [Dissertation].

University of Leiden.

Kandiyoti, Deniz. (2003). The cry for land: Agrarian reform, gender and land

rights in Uzbekistan. Journal of Agrarian Change, 3(1-2), 225-256.

Lampland, Martha. (2002). The advantages of being collectivized: Cooperative farm managers in the postsocialist economy. In C. Hann (Ed.), Postsocialism: Ideals, ideologies and practices in Eurasia (pp. 31-56). London: Routledge.

Lamers, John, & Christopher Martius. (2016). Central Asia: Separating facts

from fiction. In E. Freedman & M. Neuzil (Eds.), Environmental crises in Central Asia: From steppes to seas, from deserts to glaciers (pp. 67-77). London:

Routledge.

Lerman, Zvi, Csaba Csaki, & Gershon Feder. (Eds.). (2004). Agriculture in

transition: Land policies and evolving farm structures in post-Soviet countries. Lanham, MD: Lexington Books.

Lerman, Zvi. (2013). Structure and performance of agriculture in Central

Asia (Discussion Paper No. 8.13). Jerusalem: The Hebrew University of Jerusalem.

Matley, Ian. (1970). The Golodnaya Steppe: A Russian irrigation venture in

Central Asia. Geographical Review, 60(3), 328-346.

Mirzabaev, Alisher, Jann Goedecke, Olena Dubovyk, Utkur Djanibekov,

Quang Le, & Aden Aw-Hassan. (2016). Economics of land degradation in

Central Asia. In E. Nkonya, A. Mirzabaev, & J. von Braun (Eds.), Economics

of land degradation and improvement — A global assessment for sustainable

developments (pp. 261-290). Springer.

Mohai, Paul, David Pellow, & J. Timmons-Roberts. (2009). Environmental

justice. Annual Review of Environment and Resources, 34, 405-430.

Nazpary, Joma. (2001). Post-Soviet chaos. London: Pluto Press.

Obertreis, Julia. (2017). Imperial desert dreams: Cotton growing and irrigation in Central Asia, 1860-1991. Göttingen: V&R Unipress.

Petrick, Martin, Dauren Oshakbayev, Regina Taitukova, & Nodir Djanibekov. (2017). The return of the regulator: Kazakhstan’s cotton sector reforms

since independence. Central Asian Survey, 36(4), 430-452.

Roy, Olivier. (1999). Kolkhoz and civil society in the independent states of

Central Asia. In M. Holt Ruffin & D. Waugh (Eds.), Civil society in Central Asia

(pp. 109-121). Seattle and London: University of Washington Press.

Rumer, Boris. (1991). Central Asia’s cotton economy and its costs. In W. Fierman (Ed.), Central Asia: The failed transformation (pp. 62-89). Boulder, CO:

Westview.

Rasanayagam, Johan. (2011). Informal economy, informal state: The case of

Uzbekistan. International Journal of Sociology and Social Policy, 31(11/12),

681-696.

Shainberg, Isaac, & Joseph Shalhevet. (Eds.). (1984). Soil salinity under irrigation: Processes and management. Berlin: Springer-Verlag.

Spoor, Max. (1999). Agrarian transition in former Soviet Central Asia: A comparative study of Kazakhstan, Kyrgyzstan, and Uzbekistan (Working Paper

No. 298). The Hague: Institute of Social Studies.

Spoor, Max. (Ed.). (2009). The political economy of rural livelihoods in transition economies. London and New York: Routledge.

Teichmann, Christian. (2016). Macht der Unordnung: Stalins Herrschaft in

Zentralasien 1920-1950. Hamburg: Verlag des Hamburger Instituts für Sozialforschung.

Thurman, Michael. (1999). The “command-administrative system” in cotton farming in Uzbekistan 1920s to present (Papers on Inner Asia No. 32).

Bloomington: Indiana University Research Institute for Inner Asian Studies.

Toleubayev, Kazbek, Kees Jansen, & Arnold van Huis. (2010). Knowledge

and agrarian decollectivisation in Kazakhstan. The Journal of Peasant Studies, 37(2), 353-377. https://doi.org/10.1080/03066151003595069

Trevisani, Tommaso. (2011). Land and power in Khorezm: Farmers, communities and the state in Uzbekistan’s decollectivisation. Berlin: LIT Verlag.

Verdery, Katherine. (1996). What was socialism, and what comes next. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Weinthal, Erika, & Kate Watters. (2010). Transnational environmental activism in Central Asia: The coupling of domestic law and international conventions. Environmental Politics, 19(5), 782-807.

Wheeler, William. (2021). Environment and post-Soviet transformation in Kazakhstan’s Aral Sea region: Sea changes. London: UCL Press.

Wheeler, William. (2018). Mitigating disaster: The Aral Sea and (post-)Soviet

property. Global Environment, 11, 346-376.

Wooden, Amanda. (2018). “Much wealth is hidden in her bosom”: Echoes

of Soviet development in gold extraction and resistance in Kyrgyzstan. Ab

Imperio, 2/2018, 145-168.

Wegerich, Kai. (2010). Handing over the sunset: External factors influencing

the establishment of water user associations in Uzbekistan: Evidence from

Khorezm Province. Göttingen: Cuvillier.

Zanca, Russell. (2011). Life in an Uzbek Muslim village: Cotton farming after

communism. Belmont: Wadsworth.

(Жақсы) жер кімнің меншігінде? Орталық Азияның оңтүстігіндегі мақта шаруашылығы, жер иелігі және сортаңданған топырақтар